Ağız ve diş sağlığında son yıllarda kullanımı yoğunlaşan florür maddesi zararlı mıdır? Çocuklar üzerindeki etkileri nelerdir?
Florür maddesini tartışmaya açan konuların başında çocukların florürlü maddeleri diş macunları ile birlikte almasıyla başladı. Florür konusundaki önemli detayları Dentakademi Ağız ve Diş Sağlığı Merkezinden Pedodonti (Çocuk Diş Hekimliği) Uzmanı Yrd. Doç Dr. Barış Karabulut anlattı.
Eskiden şebeke sularına katılan florür şimdi İsveç, Japonya ve Hollanda gibi ülkelerde yasaklandı
“Son zamanlarda faydasından çok zararları konuşulan florür tartışmalı bir maddedir. Diş çürümelerini engellediği için düşük miktarda florür diş macunlarında bulunur.
Hatta bazı ülkelerde şebeke suyuna florür katılır.Çin, Avusturya, Belçika, Finlandiya, Danimarka, Norveç, İsveç, Hollanda, Macaristan ve Japonya gibi bazı ülkelerde suya florür katılması yasaktır. Türkiye’de sulara florür katılmamaktadır ancak pek çok ilimizin şebeke suyunda doğal olarak florür bulunduğu yapılan çeşitli araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır.
Tek florür kaynağı şebeke suyu değildir. Hazır meyve sularından, bebek mamalarına kadar pek çok üründe florür bulunur. Florürün zararlı etkili uzun süreli ve yükek dozda kullanım sonucu ortaya çıkmaktadır.
Florür maddesi çürüklerin önlenmesinde etkili
Flor çürük oluşumunu önler, minede başlayan çürüğün durdurulmasında etkili bir maddedir.
Doğru yöntemle doğru dozda kullanıldığında çürük riskini azaltmaktadır. Toplumda çürük riskini ve sıklığını azaltmak için içme sularına flor katılma fikri çok eskilere dayanmaktadır fakat günümüzde bu uygulamadan birçok ülke vazgeçmiştir.
Flor kullanımında kişiye özgü ihtiyaçlar tespit edilmeli ve fayda-zarar (hafif veya orta şiddette florozis) hesaplaması doğru yapılmalıdır. Yapılan araştırmalarda yüzeysel(topikal) florür uygulama yöntemlerinin daha etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Diş macunları, jeller, gargaralar gibi florür içeren ürünlerle çürük oluşumunun azaltılması hedeflenmektedir. Florür ayrıca başlangıç çürüklerinin durdurulması, hassasiyetin azaltılması amacıyla da kullanılmaktadır.
Florürlü diş macunlarının yutulması küçük yaştaki çocuklarda büyük sağlık riski yaratıyor
Florürlü diş macunları özellikle küçük çocuklarda pek çok sağlık riski yaratır. Uzun süre yutulan florürlü diş macunları dişte kalıcı renk bozukluğuna (dental florozi), mide rahatsızlıklarına, akut zehirlenmelere ve deri döküntülerine sebep olabilir. Diş macunlarında çocukların hoşuna giden tatların kullanılması ie tartışmalı bir konudur. Küçük çocukların yutma refleksinin tam gelişmemiş olmasından dolayı diş macununu büyük bir miktarda yutabilir.
Bu yüzden FDA, 1997’de diş macunu üreticilerinden ABD’de satılan tüm florürlü macunlara zehirlenme uyarısı koymalarını istedi. Bu uyarıda “6 yaşın altında olan çocukların erişemeyecekleri yerde saklayınız. Eğer kazara bir fırçalama için kullanılan miktardan fazlasını yutarsanız profesyonel yardım arayanız veya acilen zehir kontrol merkezleri ile irtibata geçiniz” yazmaktadır.
Florürün zararlı etkileri akut (anlık) ve kronik (uzun dönem) olarak ele alınacak olursa anlık fazla miktarda florür alımıyla mide bulantısı ve ağrısı, kusma, baş dönmesi gözlenebilir. Uzun dönem ve yüksek dozda florür alımı neticesinde florozis denen bir mine hasarı görülür. Bu hasar hafif boyutlardaysa opak-beyaz lekeler, çizgiler olarak görülür. Daha ağır durumlarda yüzeyde girinti çıkıntılarla birlikte sarı-kahverengi renklenmeler gözlenir. Her iki durumda da önemli estetik sorunlara yol açan bir tablodur.
Yetişkinlerde bu riskler çok daha azdır. Yetişkinlerin macun veya gargaraları yutma ihtimalleri daha düşüktür. Yutulan küçük miktarlar ise herhangi bir soruna yol açmaz. Fazla miktarda yutulursa en sık rastlanılan durum mide bulantısı ve kusmadır.
Piyasadaki diş macunlarının %95’inde florür bulunmaktadır. 0-3 yaş arası çocuklar için üretilen diş macunlarına florür eklenmemektedir.”
Okullardaki florür uygulamaları farkındalık sağladı
Yrd. Doç. Dr. Barış Karabulut Sağlık Bakanlığı’nın, çocuklarda diş sağlığının korunması amacıyla okullarda yapılan “Koruyucu Florür Vernik Uygulaması” itibariyle çıkış noktası ve bilinç düzeyini artırması bakımından son derece faydalı olduğunu belirtti ve dikkat edilmesi gereken noktaları açıkladı: “Koruyucu Florür Vernik Uygulaması”nın ideal şartlar altında uygulanıp uygulanmadığıyla ilgili şüpheler vardır. Örneğin her ne kadar flor vernikler ıslak dişlere de uygulanabilirse de dişlerin kurutulması yapılabiliyor mu? İşlem sonrası çocukların ağızlarındaki fazla verniği tükürmeleri sağlanıyor mu? Veya uygulama sonrası çocuklar takip edilip en az 30 dakika bir şey yiyip içmemeleri takip ediliyor mu? Gibi sorular akıllara takılmaktadır. Ancak ailelerde böyle bir koruyucu uygulamanın olduğu bilincini yaratması dahi önemli bir fayda sağlamaktadır. İdeal şartlar altında hekimler tarafından yılda 2 kez uygulanan florür verniği çürük sıklığını ve riskini azaltmada son derece etkili bir yöntemdir.
