Son yapılan araştırmaya göre haftasonunda daha fazla uyumak, hafta boyunca yeterli miktarda uyumamakla ilişkili sağlık sorunlarını dindirmeye yardımcı olabilir ve hatta erken ölüm tehlikesini azaltabilir.
38.000’den fazla yetişkin üzerinde yapılan bir araştırmada, gecede beş saatten az uyuyan genç ve orta yaş yetişkinler arasında daha yüksek bir ölüm oranı tespit edildi; ancak bu uyku yoksunluğunu haftasonunda kapatan insanlarda, ölüm oranında görülen farklılık ortadan kalkmıştı.
Bu durum, haftasonunda uyunan fazladan uykunun, vücudumuzun yeterli süre uyumadığı zaman aldığı darbeyi etkisiz hale getirdiği anlamına gelmiyor; ancak İsveç’teki Stockholm Üniversitesinden takım üyesi Torbjörn Akerstedt, bulguların bazı ilginç olasılıklara kapı araladığını söylüyor.
Akerstedt, The Guardian gazetesinden Nicola Davis’e konuşarak, “Burada, kaçırılan uyku düzenini haftasonunda yakaladığınız varsayılıyor” diyor. Ancak şimdilik bu, geçici bir varsayım.
Sağlığımız ve uyku arasındaki bağlantının incelendiği bir sürü çalışma gördük fakat haftaiçi ile haftasonu uykusu arasında, genelde hesaba katılmayan farklı bir denge bulunuyor. Yeni çalışmanın arkasındaki araştırmacılar da buraya odaklanmak istemişler.
Çalışmada, toplamda 38.015 kişinin şahsi beyanına dayanan veriler kullanıldı ve katılımcılar, iş günleri ile izin günleri esnasında ne kadar uyuduklarını belirttiler; analizin daha basit olması için, bunlar ‘çalışma günleri’ ve ‘haftasonları’ şeklinde ayrıldı.
Takım ayrıca bazı istatistiksel modeller kullanarak; cinsiyet, vücut kitle endeksi, fiziksel faaliyet, alkol tüketimi ve kişinin sigara içip içmediği gibi çeşitli etkileri kenara ayırdı.
Örnekte yer alan ve 65 yaşın altında olan hafif uykucuların (haftaiçi ve haftasonu, bir gecede beş saatten az uyuyanlar) ölüm oranları, bir gecede altı veya yedi saat uyuyan karşılaştırma grubuna göre yüzde 65 daha fazla çıktı.
Bu rakamlar, 13 yıllık bir süreç boyunca takip edilen ölüm kayıtlarına dayanıyor fakat, uyku davranışının sadece bu dönemin başlangıcında bir defalığına ölçüldüğünü belirtmekte fayda var.
Yine de, “hafta içlerinde kısa süre, hafta sonlarında ise orta veya uzun süre uyuyan bireylerin ölüm oranları, karşılaştırma grubunun oranlarından farklı değildi” diye yazıyor araştırmacılar.
Ölüm oranlarında meydana gelen bu değişim, 65 yaşın üstündeki insanlarda da ortadan kayboluyordu; araştırmacılar, bunun sebebinin belki de bu insanların ihtiyaçları olan uykuyu daha fazla elde edebilmeleri olduğunu söylüyorlar. Bu yüksek yaş kademesinde, uyku süresi ile ölüm oranı arasında hiçbir bağlantı gösterilmedi.
Bir başka ilgi çekici bulgu daha var: Bir gecede dokuz saatten fazla süre uyuyanlar da karşılaştırma grubuna göre daha yüksek ölüm oranlarına sahipti. Çalışmanın yazarlarına göre bunun sebebi, muhtemelen yatakta daha fazla süre geçirmenin, altta yatan diğer sağlık sorunlarıyla ilişkili olması.
Araştırmanın sahip olduğu makul örnek boyutu ve ayrıca, uykularını haftasonları telafi etmeyen insanlar için sunduğu erken ölüm oranlarında bulunan keskin farklılık, araştırmayı dikkate değer hale getiriyor.
Yukarıda bahsedildiği gibi, çalışmada zamanla değişiklik gösteren uykular takip edilmedi ve çalışma, nüfusu bütünüyle temsil etmiyor olabilir; örneğin katılımcılar arasında sigara içen insanların sayısı, genele göre daha düşüktü, bunun sebebi ise muhtemelen ölçümlerin aslında bir kanser yardım etkinliğinde yapılmış olması olabilir.
Diğer uzmanlar, çalışmanın faydalı olduğunu ancak haftasonu uyunan uykunun, haftaiçindeki eksikliği nasıl telafi ettiğini daha iyi anlamak için daha fazla araştırmanın yapılması gerektiğini söylüyorlar.
Bu çalışmada yer almamış olan ve Arizona Üniversitesinde çalışan Michael Grandner, uyku eksikliğini telafi etmek amacıyla haftasonuna güvenilmemesi gerektiği konusunda uyarıyor. Kendisi The Washington Post gazetesinden Ben Guarino’ya konuşarak, bu durumun daha çok, birkaç hamburgerden sonra bir salata yemeye benzediğini söylüyor; ona göre bunu yapmak elbette daha sağlıklı, ancak olumsuz etkilerin tümünü geri çeviremez.
Her zaman olduğu gibi, verilecek en iyi tavsiye, ne kadar uykuya ihtiyacınızın olduğunu bulmanız (uzmanlar, bir gecede yedi ile dokuz saat arası uyku öneriyor) ve buna uymanız. Ancak yetersiz uyuyorsanız, dengeyi bir şekilde karşılamak için izin günlerinizi kullanmanız mümkün olabilir.
Araştırma Journal of Sleep Research bülteninde yayınlandı.
