Türkiye, ilaç fiyatlarında en ucuz ülkelerden biri. Ancak son aylarda döviz kurunda yaşanan yükseliş, ilaç sektöründe de bazı sıkıntılara yol açtı.
Kamu hastanelerinin tıbbi malzeme alımında fiyat stratejisini belirleyen Sağlık Uygulama Tebliği’nin (SUT) güncel döviz kurunun altında kalması nedeniyle üretici ve ithalatçı firmaların zor durumda kaldığı, en basit tıbbi malzemelerde bile sorunların baş gösterdiği, bazı devlet ve üniversite hastanelerinde ameliyatların ve zorunlu tıbbi uygulamaların yapılamaz noktaya geldiği, son günlerde basına sıkça yansıyan haberler arasında yer aldı.
Döviz kurundaki yükselişten dolayı sıkıntı yaşanan ilaçların ortak noktası ise ya tamamının ya da hammaddelerinin ithal edilmesi. Bazı ilaçların ödeme kapsamından çıkartılacağı, bazılarının da artık üretilmeyeceği yönündeki haberleri duyan hastalar eczanelere koşuyor. Özellikle düzenli ilaç kullanmak zorunda olan bazı hastaların, piyasadan kalkması riskine karşı kullandığı ilaçları alıp stokladığı bile belirtiliyor.
Çolak: 512 İlaçta sıkıntı var
Türk Eczacıları Birliği Başkanı Erdoğan Çolak, 521 kalem ilaçta sıkıntı yaşandığını ve bu ilaçların piyasaya kısıtlı verildiğini söyledi, “Yani hasta 8-10 eczaneye gidip bulamıyor ama 11. eczaneye gidince ilacı bulabiliyor. Sıkıntı yaşanan ilaçlar arasında özel bir tür yok, bunların arasında kanser ilacı da var, vitamin ilacı da. Ancak özellikle ithal göz damlaları piyasada yok, en büyük sorun onlarda” dedi.
Şu anda piyasada ciddi bir ilaç krizinin yaşanmadığını, 521 ilaçtaki sıkıntının ise ilaç firmalarının tasarrufu olduğunu belirten ve “Türkiye’deki ilaçların yüzde 65’i dışarıdan geliyor. Yurt içinde üretilen yüzde 35’inin ise yine büyük bir kısmının ham maddesi yurt dışından euro ile alınıyor. O yüzden önümüzdeki süreçte ilaçta bir sıkıntı olacağını öngörüyoruz” diye konuştu.
Düzenleme yapılmazsa 2019 sıkıntılı olacak
Çolak, asıl sorunun önümüzdeki günlerde yaşanabileceğine dikkat çekerek 2019 yılı için uyarı yaptı:
“Bunun nedeni de bu ilaçların ham maddelerinin bir yıl önceden alınması. Yani 2018’in başında bu ilaçların ham maddeleri alındı. Çünkü ilaç firması, o ilaçtan piyasaya 1 milyon kutu verecekse, ham maddeyi ona göre alıp üretimi de ona göre yapıyor. Döviz kuru ise 2018’in Temmuz ayından itibaren yükseldi. Firmalar hala 2018’in başında aldıkları o ham maddelerle üretim yapıyor ve piyasaya bugün bu ilaçları kısıtlı sürüp, yarın piyasada tamamen yok olabileceğinin işaretlerini veriyorlar. Ama şimdi ilaç firmaları 2019 üretimi için ham maddeyi bu fiyattan alamayacaklar, yeni fiyattan alacaklar. Onun için böyle bir yokluk yaratarak, ilaç kurunu yukarı çekmek istiyorlar. Yani şu anda ilaçlar piyasadan tamamen çekilmedi ama kısıtlı veriliyor. Eğer bir düzenleme yapılmazsa ilaçta 2019 biraz sıkıntılı görünüyor.”
Sağlam: bazı kanser ilaçlarına erişimde sorun yaşanıyor
Özellikle tedavisinde zamanla yarışılan hastalıklardan olması bakımından bazı kanser ilaçlarının piyasada bulunmamasının, hastayı ve tedaviyi olumsuz etkilediğini vurgulayan Gayrettepe Florence Nigthingale Hastanesi’nden Medikal Onkolog Prof. Dr. Sezer Sağlam da, ucuz ama etkili bazı kanser ilaçlarına erişimde sorun yaşandığını belirterek, “Örneğin Cisplatin etken maddeli ilaç ucuz ve etkili bir ilaçtır. Birçok kemoterapi şemasında diğer ilaçlarla beraber birlikte kullanılan, eşlik eden önemli bir ilaçtır. Yerli bir ilaç ama ham maddesi yerli değil, dışarıdan geliyor. Şimdilik bunun gibi bazı ilaçlarda sorun yaşıyoruz ancak durum böyle giderse diğer kanser ilaçlarına erişimde de sıkıntı yaşanabilir” dedi.
Olan hastalara oluyor
İsminin açıklanmasını istemeyen Eczacı M.K. ise SGK’nın ithal ilaçta euro kurunu 2 Lira 69 kuruşa sabitlemesi ve serbest piyasada euro’nun artması nedeniyle ilaç ithalatında sorun yaşandığını ifade ederek, “SGK, euro kurunu 2.69’da sabitlediği, kur ne olursa olsun, bir yılda kur artışını yüzde 15’den fazla yapamayacağını söylediği için bazı ham maddelerin Türkiye’ye girişinde sorun yaşanıyor. Dolayısıyla bu ilaçlar firma ve eczanelerde olmadığı için de hastalar zorluk çekiyor. Firma zarar ettiği için ilacı üretip satamıyor. Çünkü örneğin; 10 TL’ye aldığı ham maddeyi Türkiye’de 5 TL’ye satıyor ve zarar ediyor. Eskiden bir yıl içinde euro kuru yüzde 10-15 oynarsa SGK firmalarla görüşüp fiyat ayarlaması yapıyordu. Ama artık değişen yönetmelikle euro kuru ne olursa olsun, SGK yüzde 15’den fazla artış yapmıyor. SGK firmalarla şu anda bu konu için görüşme halinde ama sonuç henüz netleşmedi, bu arada olan da hastalara oluyor” değerlendirmesinde bulundu.
Eczacılar endişeli: binlerce eczane kapanabilir
Eczacıların, ilaç piyasasındaki gelişmelerden ve mesleki geleceklerinden endişe ettiklerini belirten bir diğer Eczacı E. D. ise, önümüzdeki yıl birçok eczanenin batma tehlikesiyle karşı karşıya kalacağını ileri sürerek şöyle konuştu:
“Firmalar ilacı ya ithal etmiyor ya da üretmiyor. Bazı firmalar da sınırlı sayıda üretiyor. Firma ilacı üretmezse ruhsatı bir süre sonra iptal ediliyor ya da ödeme bandından çıkarılıyor. Bu sebepten firmalar ‘ilacı üretmiyoruz’ demiyor ama çok sınırlı miktarda üretiyor. Ancak sadece ilaç değil, şeker ölçüm çubukları ve insülin iğne uçları gibi birçok kalemde zam yapmayarak depo-eczane-hasta üçgeninde arada kalmamıza sebep oluyorlar. Firmalar satış fiyatlarını yükseltti fakat SGK biz eczacılara ödediği fiyatlara dokunmuyor. Dahası 18 Aralık’ta aralarında kanser ilaçlarının da olduğu yaklaşık 500 kalem ilacın fiyatının düşeceği yönünde bir haber var. Bu düşüş sebebiyle firmalar ve depolar ürünleri geri çekti, satmıyorlar ve zam gelene kadar da satmayacaklar. Firma hammaddeyi 7 TL üzerinden alıyor, 2,69 TL üzerinden satıyor. Tabii bizim karlılığımız da bu orana göre şekilleniyor. Şu anda kar oranımız yüzde 5-10 arasına kadar düştü. Bu gidişle binlerce eczanenin yılsonuna kadar batma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu öngörülüyor.”
Bazı ilaç firmaları üretimi kısıtlamış durumda
İsmini vermek istemeyen bir üretici ilaç firması yetkilisi ise, “İthal ilaçları piyasaya hiç sürmeyenler var, bir de çok az ilacı piyasaya sürenler var. Piyasada bolluk yok ama tedavilerin aksamaması için elimizden geleni yapıyoruz. Ancak ilaç firmaları da zarar etmemek için üretimi kısıtlamış durumda. Özellikle onkoloji ilaçlarında sorun var. İlaçların bol olmamasının nedeni karlılık nedeniyle birçok firmanın üretimden çekilmesi. Kimse üretimden çekildiğini açıklamıyor. Bunda da en önemli neden döviz kurundaki yükseliş çünkü firmalar zarar etmek istemiyor” diye konuştu.
Teva ilaç firması yetkilisi ise, “Teva olarak bizim böyle bir kısıtlamamız söz konusu değil, zararına getirdiğimiz ürünler de var ama döviz kurundaki yükselişten dolayı üretim kısıtlamasına gitmedik. Şirket politikamızda bu açıdan bir değişiklik yok” dedi.
Sağlık bakanlığı yetkililerinden açıklama
Doktorların, hastaların, ilaç firmalarının, eczacıların ilaç ve tıbbi malzemelerde yaşanan sıkıntı ile ilgili görüşlerini Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’na sordu.
Kurumun bu konudaki açıklaması ise “Hem ilaçta hem de tıbbi cihazda ürün tedariğini ve piyasa verilerini yakından takip ediyoruz. Fiyat kaynaklı sorunları Fiyat Değerlendirme Komisyonu’nda görüşeceğiz. Bir yandan da sorun yaşanan ürün gruplarında ihtiyacımızı karşılayacak şekilde alternatif ürün arayışlarımıza da devam ediyoruz” şeklinde oldu.
