Dünya Sağlık Örgütü (WHO), oyun bağımlılığını Uluslararası Hastalık Sınıflandırması’nın bir sonraki güncellemesinde, ruh hastalıkları bölümüne ekleyebilir. Oyun bağımlılığı, taslağı yayımlanan bu listede “Gaming Disorder” yani “Oyun Bozukluğu” başlığı altında kendine yer bulmuş durumda. Peki sizce oyun alışkanlığınız zihinsel bir sağlık problemi mi?
Pek çok insan alkol ve uyuşturucu bağımlılığının neden acıya neden olduğunu tahmin edebilir. Bağımlılık, bireyleri olağan dışı şeyler yapmaya zorlar ve bunlar genellikle bireylere zarar veren davranışlardır. Bu tür bağımlılıklar madde bağımlılığı sınıfına girer. Ancak kumar oynamak gibi davranışlara da bağımlı olabilirsiniz. Bilim insanları modern çağda davranışsal bağımlılıkların, bilgisayar oyunları gibi görünüşte zararsız olan şeyleri oldukça zararlı hâle getirebildiğini ileri sürüyor.
Yayımlanan taslakta –özellikle– oyun oynamanın belirtilen üç özelliğe uyması durumunda hastalık olarak nitelendirileceğine değiniliyor: Eğer kişi, oyun alışkanlığına olan kontrolünü kaybederse (oynama sıklığı, oynama süresi, oyunu sonlandırma zamanı vb.) ya da diğer ilgi alanı veya aktiviteler yerine oyuna öncelik vermeye başlarsa ve son olarak da olumsuz sonuçlara rağmen oyun oynamaya devam ederse.
Bireyi bu listedeki davranışlara göre değerlendirmek, doktorların bağımlılığı resmi olarak teşhis etmesini sağlayacaktır. Kısacası bireye oyun bağımlısı diyebilmek için oyun alışkanlığının bireyin kişisel ilişkilerine, okul veya iş yaşantısına zarar verecek kadar yoğun bir şekilde müdahale etmesi gerekir. Fakat yine de bu maddelerin hepsinin henüz bir taslaktan ibaret olduğunu belirtelim, çünkü resmi olarak tanı koymada kullanılmaları için daha fazla klinik araştırma yapılması gerekiyor. Örneğin, Amerikan Psikiyatri Birliği (APA), oyun bağımlılığını bir bozukluk olarak sınıflandırmayı reddediyor ve daha fazla araştırmanın yapılması gerektiğini ileri sürüyor. Araştırmaların kritik noktasını, çok oyun oynayan fakat günlük yaşantısında problem yaşamayan birisi ile çok oyun oynadığı için günlük yaşantısı kötüye giden birisinin arasındaki ayrımı yapabilmek oluşturuyor. Bununla ilgili olarak Haziran 2017’de Journal of Addictive Behaviour‘da, oyun bağımlılığının teşhisinde karşılaşılan zorluklar ve bunların üstesinden gelme yollarının anlatıldığı bir araştırma yayımlandı.
Oyun Nasıl Bağımlılık Yapabilir?
Bağımlılık, aslında beynin ödül ve motivasyon merkezi ile ilgilidir ve kroniktir. Bağımlılık, her zaman uyuşturucuyla ilgili olmak zorunda değildir. Temelde, beynin ödül merkezlerini harekete geçirerek bize kendimizi iyi hissettiren hormonlarımızın salgılanmasını sağlayan herhangi bir madde ya da aktivite de bağımlılık oluşturabilir. Örneğin, bir bilgisayar oyunu sırasında rakibinizi alt ettiğinizde ya da oyunda en yüksek puanı aldığınızda beyniniz buna nasıl tepki veriyorsa, bir kadeh içki içtiğinizde de buna benzer bir tepki verecektir. Oldukça zararsız görünen Candy Crush oyunu bile karakteristik renkleri sayesinde dopamin salgılanmasını artırır ve renk dizilerini çözmeleri için oyuncuları şartlandırabilir.
Daha gelişmiş oyunlarda ise bağımlılık riski daha da ileriye gidebilir. World of Warcraft örneğini ele alırsak saatlerini bu oyunu oynayarak geçiren ve kendisini dış dünyadan soyutlayan binlerce oyuncu var. Beynin verdiği bu tepkiler kişilerin kötü seçimler yapmasına sebep olabilir. Kanserojen olduğunu bildiğiniz hâlde sigara içersiniz, işiniz varken ya da arkadaşlarınız ve ailenizle zaman geçirmeniz gerekirken bütün gün bilgisayar oyunu oynarsınız. Bunların sebebi beyninizin daha fazla dopamin salgılamak istemesidir.
Oyun Oynamanın Faydaları ve Zararları
John Hopkins Üniversitesi Halk Sağlığı biriminden Doç. Dr. Bruce Lee’ye göre, hangi oyunun bize zarar vereceğini ve hangisinin bize fayda sağlayacağını anlamamız gerekiyor. Burada kişinin seçeceği oyuna dair bilinçli bir soruyu yürütebilmesinin önemi ortaya çıkıyor. Kendiniz için küçük bir kriter belirleyebilirsiniz, örneğin, oynadığınız oyun günlük yaşamınızda sizi yapacağınız diğer aktiviteleri ertelemeye itiyor mu? Pek çok oyun boş zaman aktivitesi olarak başlarken, giderek zamanınızın büyük bir kısmını işgal etmeye başlar. İşte bu noktada da kendinizin iyi bir gözlemcisi olmanız gerekiyor. Öte yandan, oyunlar, akıl sağlığına faydalı da olabilir. Yapılan araştırmalarda, oyun oynamanın stresi azalttığı, problem çözme yeteneğini geliştirdiği ve el-göz koordinasyonunu geliştirdiği gözlemlendi. Bununla birlikte, günümüzde çoğunlukla oyun amacıyla kullanılan “sanal gerçeklik” (VR) teknolojisi ise ileride psikolojik tedavi amaçlı kullanılabilir.
Kaynak: Bilimfili
